→ Nr 43/1 Neofilologa dostępny online
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE: Anna Czura ... 5
ARTYKUŁY
1. Elżbieta Zawadzka-Bartnik – Refleksja w zawodzie nauczyciela– założenia a realne możliwości realizacji ... 7
2. Beata Karpińska-Musiał, Izabela Orchowska – Świadomość przedmiotowa i epistemologiczna nauczyciela – refleksyjnego praktyka z perspektywy polskiej glottodydaktyki ... 25
3. Izabela Marciniak – Rola refleksji w procesie przygotowania do zawodu nauczyciela języka obcego ... 39
4. Ewa Czajka – Analiza umiejętności refleksyjnych przyszłych nauczycieli języka angielskiego ... 55
5. Hadrian Lankiewicz – Reflection built on languaging as an alternative to feedback: Developing procedural language awareness of the constructionist nature of knowledge and language among prospective L2 language teachers ... 67
6. Krzysztof Kotuła – Réfléchir sur les TICE en classe d’anglais : cas des enseignants en formation initiale ... 81
7. Małgorzata Jedynak – Inicjatywy Rady Europy i Komisji Europejskiej na rzecz wspierania refleksyjności nad procesem uczenia się i nauczania języka obcego ... 95
8. Kamila Ciepiela – Refleksja nad działaniem a tożsamość społeczna nauczyciela we wspólnocie praktyków ... 111
9. Dorota Werbińska – Biografia zawodowa jako źródło wiedzy – autobiograficzne refleksje emerytowanych nauczycielek języka obcego ... 125
SPIS TREŚCI W JĘZYKU ANGIELSKIM ... 141
WPROWADZENIE
Refleksyjny nauczyciel to pedagog unikający rutyny, utartych schematów, bezkrytycznego przyjmowania odgórnie narzuconych prawd. To nauczyciel, który potrafi i chce odpowiednio reagować na pojawiające się problemy, analizować własne sukcesy i porażki pedagogiczne oraz autonomicznie dostosować doskonalenie zawodowe do potrzeb swoich i swoich uczniów. Pracę nauczyciela cechuje nieprzewidywalność i unikatowość każdej sytuacji, ma on ciągły kontakt z uczniami o różnorodnych cechach indywidualnych i potrzebach edukacyjnych. Tylko refleksyjny praktyk jest w stanie wieloaspektowo ocenić sytuację w klasie, podjąć ryzyko i wdrożyć innowacyjne rozwiązania dydaktyczne i wychowawcze. Rozwijanie postaw refleksyjnych powinno rozpocząć się już na poziomie przygotowywania studentów do wykonywania zawodu. Kształcenie nauczycieli ma na celu nie tylko rozwijanie wiedzy i kompetencji z zakresu dydaktyki, pedagogiki i psychologii, ale także zachęcanie do dociekliwości, analizy własnych działań oraz samodzielnego podejmowania kroków naprawczych. Ważnym elementem kształcenia nauczycieli jest także praktyka pedagogiczna, podczas której przyszli nauczyciele mają okazję refleksyjnie odnieść poznaną w czasie studiów wiedzę teoretyczną do rzeczywistości szkolnej.
Biorąc pod uwagę olbrzymie znaczenie refleksji w życiu zawodowym nauczycieli języków obcych, niniejszy numer Neofilologa w całości poświęcony jest rozważaniom na temat refleksyjnego nauczania. W pierwszej części umieszczono artykuły skupiające się na przygotowaniu studentów do wykonywania zawodu nauczyciela, natomiast druga dotyczy postaw refleksyjnych praktykujących oraz emerytowanych nauczycieli języków obcych.
Artykuł Elżbiety Zawadzkiej-Bartnik stanowi niejako wstęp do całego numeru, gdyż zawiera definicję refleksji oraz dyskusję na temat jej roli w dydaktyce języka obcego. Odwołując się do sytuacji prawnej i uwarunkowań społecznych, Autorka wskazuje na powody zaniechania działań promujących postawy refleksyjne w procesie kształcenia studentów – przyszłych nauczycieli. Z kolei Beata Karpińska-Musiał i Izabela Orchowska przedstawiają próbę usystematyzowania pojęć świadomości przedmiotowej i epistemologicznej oraz ich roli w obszarze polskiej glottodydaktyki. Autorki zwracają uwagę na potrzebę wypracowania modelu kształcenia nauczycieli języków obcych, który zakładałby rozwijanie obu typów świadomości. Izabela Marciniak przedstawia sposoby kształtowania postaw refleksyjnych studentów – przyszłych nauczycieli w oparciu o standardy ministerialne z 2004 oraz 2012 roku. Artykuł zawiera także refleksje studentów dotyczące ich teoretycznego i praktycznego przygotowania do wykonywania zawodu. Następne artykuły zawierają opis badań dotyczących refleksji. Artykuł Ewy Czajki przedstawia badanie w działaniu, którego celem jest rozwijanie umiejętności refleksyjnych studentów. Badanie wykazało, iż wdrożenie ćwiczeń inspirujących do refleksji na zajęciach z metodyki nauczania języka angielskiego miało pozytywny wpływ na umiejętność analizy własnych działań dydaktycznych studentów. Kontynuując rozważania nad przygotowywaniem studentów do pracy nauczyciela, Hadrian Lankiewicz zwraca uwagę na rolę „languaging”, czyli alternatywnej formy udzielania informacji zwrotnej, w rozwijaniu refleksyjności w procesie zdobywania wiedzy metodycznej. Z kolei wyniki eksperymentu przedstawionego przez Krzysztofa Kotułę wskazują na istnienie związków pomiędzy myśleniem refleksyjnym studentów i ich umiejętnością wdrażania nowych technologii w klasie. W pierwszym artykule odnoszącym się do roli refleksji w życiu nauczyciela, Magłorzata Jedynak przedstawia rolę refleksji w europejskiej polityce językowej oraz dokonuje analizy dokumentów, materiałów dydaktycznych i inicjatyw edukacyjnych Komisji Europejskiej i Rady Europy, których głównym celem jest promowanie refleksyjności uczniów i nauczycieli. Artykuł Kamili Ciepieli odnosi się do związku między refleksją nauczyciela języków obcych, tożsamością społeczną i identyfikacją we wspólnocie praktyków. Przeprowadzona analiza dyskursu pozwala na wyciągniecie wniosku, iż identyfikacja jednostki jako członka wspólnoty działań jest zależna od ciągłej refleksji i świadomości wspólnotowej. Z kolei Dorota Werbińska skupia się na refleksjach autobiograficznych emerytowanych nauczycielek języków obcych w trakcie i po zakończeniu kariery zawodowej. Analiza ich biografii zawodowych pozwoliła na zidentyfikowanie przejawów reaktywności, emotywności i sprawczości na różnych etapach pracy.
Mam nadzieję, że artykuły zawarte w niniejszym numerze Neofilologa będą istotnym głosem w dyskusji na temat roli refleksji w nauczaniu języków obcych i źródłem inspiracji dla edukatorów nauczycieli pragnących rozwijać postawy refleksyjne studentów na etapie przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela.
Anna Czura